De bamboebeer, die ongeveer het postuur van een bruine beer heeft, lijkt anatomisch gezien eerder op een wasbeer. Daarom zijn de wetenschappers er tot nu toe nog niet uit in welke diergroep de panda's thuishoren. Hoewel de panda het gebit van een vleeseter heeft, lijken zijn dagen als vleesetend roofdier iets uit een ver verleden en is hij volledig vegetarisch geworden. In de bergen van Centraal China, waar de panda zich thuis voelt, voedt hij zich bijna uitsluitend met de bladeren en jonge stengels van bamboe. Bamboe is een hoge grassoort die moeilijk te vermalen is door het gebit. Hiertoe zijn de oorspronkelijke knipkiezen, die het

dier als vleeseter nodig had, veranderd in vlakke, brede kiezen waarmee de panda's de harde plantenvezels tot een brei kunnen vermalen. De panda hoeft niet ver te lopen voor zijn voedsel, want overal in de vochtig-koele bergwouden groeit bamboe.

Als solitair, en teruggetrokken levend dier is de panda het meest actief in de ochtend en de avondschemering. De panda is soms nauwelijks te onderscheiden in de donkere halfschaduwen van het woud. Onderzoekers moeten bij hun observatie soms wekenlang wachten voordat ze één dier te zien krijgen.

Wie de Chinese literatuur erop naslaat, vindt bewijzen dat er in de wouden van Zuid en Centraal China sinds 500 jaar reuzenpanda's gevonden worden. Tegenwoordig zijn er alleen nog panda's in Sichuan en in de aangrenzende provincies ten zuiden van het Quiling-gebergte. Hoewel niemand het aantal dieren exact kan tellen, gaat men uit van een in het wild levende populatie van ongeveer 500 tot 1000 dieren.

De belangrijkste oorzaak voor het dalende aantal panda's is de vernietiging van zijn biotoop. Overal in het zuiden en oosten van China worden bossen gerooid ten behoeve van bewoning of bouwland, waardoor de panda naar de meest onherbergzame gebieden wordt teruggedrongen. In die gebieden is hij wel het veiligst omdat er niet gejaagd

wordt en die regio's vaak tot beschermd natuurgebied worden uitgeroepen.

Het grootste probleem voor de panda's is tegenwoordig hun isolement. De 13 bergreservaten liggen van elkaar gescheiden door gras- en akkerland. Dat betekent dat vermenging van de beren door paring uit verschillende reservaten niet mogelijk is. Aangezien elke aparte populatie maar uit een stuk of tien exemplaren bestaat, ontstaat er steeds meer inteelt. Reuzenpanda's hebben toch al moeilijkheden bij de voortplanting, gezien het kleine aantal jongen dat geboren wordt. Elk vrouwtje voedt maar één jong op; als ze een tweeling krijgt, concentreert ze zich maar op één jong, en laat het andere verhongeren.

Niet alleen in het wild, maar ook in gevangenschap lijden de panda's onder eenzaamheid. Sinds het dier in 1869 voor het eerst door een westerse natuuronderzoeker beschreven werd, heeft de wereld de panda in haar armen gesloten omdat hij er nu eenmaal uitziet als een groot knuffelbeest.

Panda's werden als een soort speelgoed cadeau gedaan, in eerste instantie vooral aan diplomaten en staatshoofden die China bezochten. Nadat de dieren per vliegtuig werden vervoerd, brachten ze de rest van hun leven letterlijk in de eenzaamheid van een dierentuin door. Waarschijnlijk leven er zo'n 100 panda's in dierentuinen.

Aangezien het bezit van een panda in een dierentuin een zeker prestige geeft, willen de verschillende landen de dieren liever niet opgeven. Dat betekent dat de panda's die buiten China leven allemaal als paren of in hun eentje gedoemd zijn te leven. Geen wonder dat de voortplanting zo weinig succesvol is. Veel panda's in gevangenschap krijgen psychische problemen die hun de lust tot paren ontneemt, zelfs als ze er de gelegenheid toe krijgen. Een pandavrouwtje uit de Londense Zoo was bijvoorbeeld zo aan menselijk gezelschap gewend, dat ze de toenaderingspogingen van een mannetje dat speciaal 'op bezoek' was, volledig negeerde.

Het hoofd-voedsel van de reuzenpanda is bamboe die om de zoveel tijd gaat bloeien, en dan afsterft. In 1975 stierven zo enorme oppervlaktes bamboe in de wouden van de provincies Sichuan en Gansu, waardoor minstens 138 panda's door honger stierven. In 1983 dreigde eenzelfde situatie. Door ingrijpen van wetenschappers bleef het aantal gestorven dieren beperkt tot 14. Afgezien daarvan dat de bamboebeer in zo'n geval niet kan uitwijken om voedsel te vinden, wordt het probleem nog verscherpt door de grote hoeveelheid bamboe die ze nodig hebben. Bamboe is moeilijk te verteren en heeft slechts een lage voedingswaarde. De ingewanden van een panda zijn nog steeds beter aangepast aan een dieet van hoogwaardige voeding zoals vlees en

vruchten. Het grootste deel van de opgegeten bamboe verlaat dan ook onverteerd het darmkanaal. De panda moet wel 12 uur per dag eten om te kunnen overleven.

Aangezien het bezit van een panda in een dierentuin een zeker prestige geeft, willen de verschillende landen de dieren liever niet opgeven. Dat betekent dat de panda's die buiten China leven allemaal als paren of in hun eentje gedoemd zijn te leven. Geen wonder dat de voortplanting zo weinig succesvol is. Veel panda's in gevangenschap krijgen psychische problemen die hun de lust tot paren ontneemt, zelfs als ze er de gelegenheid toe krijgen. Een pandavrouwtje uit de Londense Zoo was bijvoorbeeld zo aan menselijk gezelschap gewend, dat ze de toenaderingspogingen van een mannetje dat speciaal 'op bezoek' was, volledig negeerde.

China is trots op de reuzenpanda. Er zijn verschillende onderzoekscentra opgericht die het dier in het wild observeren, om precies te weten te komen hoe de panda leeft, wat hij graag eet en hoe zijn leefomstandigheden en de voortplanting verbeterd kunnen worden. Het onderzoek is echter niet eenvoudig, want de panda leeft in onbewoonde en moeilijke toegankelijke streken met steile bergen en diepe, dicht begroeide bergkloven. Bovendien laat dit schuwe dier zich niet zomaar observeren.

De onderzoeks-teams hebben desondanks een aantal technie-ken ontwikkeld om deze proble-men op te los-sen. Eén ervan is het verzamelen en analyseren van de uitwerpselen.

Nog vernuftiger is de methode van radiotelemetrie, die voor onderzoek van de panda gebruikt wordt. Hiervoor moet allereerst een panda gevangen worden, die vervolgens weer vrijgelaten wordt met een halsband waar een zendertje in zit. Deze zender geeft belangrijke informatie door over de verblijfplaats van het dier en over zijn polsslag.

De onderzoekers hebben twee hoofddoelstellingen: allereerst willen ze een nieuwe fatale hongersnood

door gebrek aan bamboe zoals in 1975 vermijden en daarnaast proberen ze het voortplantingssucces te verhogen. Direct al in het begin van hun pogingen kregen de onderzoekers met tegenslag te maken toen in 1983 veel bamboe in bloei raakte en vervolgens afstierf. Speciaal opgerichte 'panda-patrouilles' legden voederplaatsen aan, vingen sterk vermagerde panda's om ze eerst te behandelen en te laten opknappen. Zo bleef het aantal slachtoffers deze keer tot 14 dode dieren beperkt.

Nog positiever zijn de plannen om verschillende bamboesoorten in het leefgebied van de panda's aan te planten, zodat de dieren te allen tijde voldoende voedsel hebben.

Een ander idee is om tussen de verschillende reservaten een soort 'bamboegangen' te maken. De dieren zouden dan in de periodes van schaarste naar een andere voedselplek kunnen trekken. Bovendien kunnen de aparte populaties zich zo beter vermengen.

Een succesvolle voortplanting en zwangerschap blijkt bij in gevangenschap levende panda's niet erg gemakkelijk te bereiken te zijn op de natuurlijke manier. Soms had men wel succes met de methode van kunstmatige inseminatie. Het enige probleem hierbij is dan wel dat een vrouwtjespanda maar één dag per jaar vruchtbaar schijnt te zijn en die kans wordt natuurlijk makkelijk gemist.